Odleżyny to ogniska martwicy niedokrwiennej, które wraz z upływem czasu mogą przekształcić się w owrzodzenie skóry. Najczęściej umiejscawiają się w okolicy kości krzyżowej, guzów kulszowych, krętarzy, kostek i pięt, ale mogą powstać także w innych miejscach. To poważny problem ludzi długotrwale leżących i unieruchomionych.

 

Jak powstają odleżyny?

Powstawanie odleżyn jest stosunkowo prostym zjawiskiem i obejmuje niedokrwienie wskutek zamknięcia światła naczyń krwionośnych przez:

  • ucisk z zewnątrz;
  • uszkodzenie śródbłonka naczyń.

Do powstania odleżyn może doprowadzić długie oddziaływanie niskiego ciśnienia lub nawet krótkotrwałe oddziaływanie wysokiego ciśnienia. Siły ścinające występują przeważnie u chorych unieruchomionych, którzy leżą na wznak z podniesioną górną partią ciała. Ponadto wyróżnia się wiele czynników predysponujących, obniżających indywidualną tolerancję skóry na działanie sił. Do takich czynników wewnętrznych zaliczamy:

  • ogólny stan zdrowia, odżywienie pacjenta;
  • budowę ciała – np. otyłość, wyniszczenie;
  • ograniczenie ruchomości;
  • brak czucia;
  • niektóre choroby ogólnoustrojowe – cukrzyca, miażdżyca, niewydolność krążenia.

Z kolei do czynników zewnętrznych możemy zaliczyć:

  • ciśnienie – czas trwania i wielkość;
  • tarcie i siły ścinające – zwłaszcza u pacjentów mających wrażliwą skórę;
  • stan skóry – np. jej uszkodzenia wskutek kontaktu z moczem (przez nietrzymanie moczu).

Jak wyglądają odleżyny?

Podział kliniczny odleżyn wg Torrance’a jest zdecydowanie najpopularniejszy i wyróżnia 5 głównych stopni odleżyn:

  • I stopień – po uciśnięciu palcem skóra blednie, co oznacza, że mikrokrążenie nie uległo jeszcze uszkodzeniu;
  • II stopień – rumień utrzymuje się po ustaniu ucisku, co wskazuje na uszkodzenie mikrokrążenia, zapalenie i obrzęk tkanek. Mogą jednocześnie wystąpić obrzęki i inne dolegliwości;
  • III stopień – owrzodzenie. Uszkodzenie na całej grubości skóry (naskórek i skóra właściwa) do granicy z tkanką podskórną. Brzegi rany otacza obrzęk i rumień, natomiast jej dno jest wypełnione czerwoną ziarniną;
  • IV stopień – uszkodzenie obejmuje dodatkowo tkankę podskórną do granicy z powięzią. Martwica tkanki tłuszczowej to skutek zapalenia i zakrzepicy niewielkich naczyń. Dno może być pokryte brunatnoczarną martwicą;
  • V stopień – zaawansowane zmiany przekraczają już linię powięzi i obejmują mięśnie, niekiedy też ścięgna, stawy i kości. Występują jamy, które mogą być ze sobą połączone. W ranie można zauważyć rozpadające się masy tkanek i czarnobrunatną martwicę.

Na podstawie takiego podziału można nie tylko określić zaawansowanie odleżyn, ale również dobrać najbardziej optymalny sposób leczenia.

Leczenie odleżyn

Jak wspomniano, leczenie odleżyn zależy od stopnia zaawansowania zmian. W stopniu I podstawą jest szybkie odciążenie uciśniętej powierzchni ciała, prawidłowa jej pielęgnacja oraz obserwacja. Często stosuje się błony poliuretanowe. W stopniu II stosuje się te same metody, z jedną różnicą – zamiast błon poliuretanowych wykorzystuje się wyjątkowo cienkie opatrunki hydrokoloidowe, które pochłaniają wysięk i mogą pozostawać na odleżynie przez dłuższy czas. W stopniu III odleżyna wymaga chirurgicznego usunięcia martwicy. Jeśli nie ma wyraźnego odgraniczenia od zdrowych tkanek, początkowo stosuje się hydrokoloidy lub hydrożele, a zabieg chirurgiczny się odracza. W stopniach IV i V postępowaniem z wyboru jest leczenie operacyjne. Leczenie zachowawcze się prowadzi, gdy chory nie kwalifikuje się do zabiegu operacyjnego, a także jako przygotowanie do operacji.

Dodatkowo, bez względu na stopień odleżyn, warto stosować leki przeciwbakteryjne i niekiedy antybiotykoterapię ogólnoustrojową. Warto zwrócić uwagę na dietę pacjenta – powinien on dostarczać dużej ilości witamin, minerałów i pozostałych związków, które wpływają korzystnie na gojenie się ran. Są to między innymi: kolagen, kwas hialuronowy, koenzym Q10, witamina C, cynk czy krzem.

Polecane produkty:
Kolagen naturalny
Naturalny kolagen bioalgi to opatentowana formuła Peptiplus® hydrolizowanego kolagenu. Dzięki temu posiada on wysoką biodostępność, co pozwala w bardzo łatwy sposób uzupełnić w organizmie niedobory kolagenu, budującego kości, skórę, naczynia krwionośne Zobacz więcej...

Bibliografia

  1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
  2. Włodarczyk B., Profilaktyka i leczenie odleżyn u pacjentów z chorobami układu krwiotwórczego, Hematologia, 4/2011.